شبکه ملی اطلاعات چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر شبکه ملی اطلاعات موضوعی است در چند سال اخیر مطرح شده و وزارت ارتباطات می گوید با راه اندازی این شبکه سرعت دریافت خدمات از اینترنت بیشتر شده و تاخیر در دریافت داده کمتر می شود.  واقعیت ماجرا این است که اینترنت مجموعه ای از شبکه ها و مراکز داده است. در این میان پهنای باند ایجاد شده در هر کشور تبادل اطلاعات بین کشورها اینترنت را تشکیل داده استم ما برای استفاده از یک خدمت یا استفاده از سایت اینترنتی باید با سرور یا مرکز داده آن ارتباط برقرار کنیم هرچه این ارتباط کوتاه تر باشد سرعت نیز بیشتر خواهد بود.

برای همین است که بسیاری از کشورها اقدام به راه اندازی شبکه داخلی کرده اند تا ارتباطات آنها سریع تر انجام شود .  در این میان سرویس دهنده معتبر جهانی هم برای افزایش سرعت خدمات خود در کشورهای مختلف سرورهایی را به صورت مرکز تحویل داده  در نقاط مختلف قرار داده اند. شبکه ملی اطلاعات همان شبکه‌ی پهنای باند داخلی است که از مراکز داده، تمام شبکه‌های انتقال داده، مراکز سوئیچینگ مخابرات، کاربران متصل، مراکز تحویل داده (CDN)، تولیدکنندگان محتوا، درگاه‌های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی تشکیل شده است.

معماری شبکه ملی اطلاعات بالاخره نهایی می ‎شود

ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، در ارتباط با تلاش برای نهایی شدن معماری شبکه ملی اطلاعات گفت: طبق مصوبات قبلی انتظار داشتیم که وزارت ارتباطات پیشنهاداتی در رابطه با معماری شبکه ملی اطلاعات ارائه دهد. وزارت ارتباطات تا مدت‌ها پاسخی به این مطالبه نمی‌داد و در نهایت نیز مطرح کرد همان اسناد قدیمی که قبل از سند تبیین الزامات ارائه کرده، معماری مطلوب‌شان است؛ که این مساله مورد پذیرش ما واقع نشد.

فیروزآبادی اضافه کرد: بعد از سند تبیین الزامات باید معماری مجددی طراحی می‌شد. به دنبال فرمانی که رهبر معظم انقلاب در ۱۲ آذرماه صادر کردند، وزارت ارتباطات مکلف شد این معماری را ارائه دهد. اکنون با همکاری فشرده که بین مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات در جریان است این معماری با اخذ نظر از تمام سازمان‌های مربوطه، در حال نهایی شدن است. کار کارشناسی بسیار سنگینی در این خصوص صورت گرفته و معماری تهیه شده معماری دقیقی است.

او همچنین از نهایی شدن سند معماری شبکه ملی اطلاعات خبر داد و گفت: برای فضای مجازی مدل‌های مختلف وجود دارد، یکی از مدل‌هایی که مورد تایید مرکز ملی فضای مجازی است، مدلی است که از چهار لایه شبکه، محتوا، کاربر و خدمات تشکیل شده است.

وضعیت دسترسی به داده‌های داخلی قبل از شبکه ملی اطلاعات

پیش از این برای مشاهده و استفاده از سایت‌ها و سرویس‌هایی که در سرورهای داخلی (مراکز داده داخل کشور) ذخیره شده بودند، باید درخواست از طریق مودم کاربر به مراکز انتقال شهر یا روستای کاربر فرستاده می‌شد و از آنجا به مرکز استان می‌رفت؛ از مرکز استان داده‌ها به تهران می‌آمد و از طریق گیت‌وی (درگاه ورود و خروج پهنای باند بین‌المللی) برای رسیدن به سرور داخلی از طریق همان گیت‌وی کشوری به داخل بازمی‌گشت و از طریق تهران و مراکز استان‌ها درخواست به سرور اصلی می‌رسید. برای برگشت درخواست همین مسیر در برگشت انجام می‌شد که همین مسئله داخلی یا خارجی بودن سرورها را بی‌اهمیت می‌کرد.

اما با راه‌اندازی زیرساخت‌های مورد نیز برای شبکه ملی اطلاعات که با وارد شبکه شدن مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی (ixp-های ملی یا Nix-ها)، این مسیر بسیار کوتاه‌تر شده است. با افتتاح مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی، ورود اجباری داده‌ها به تهران برای استان‌های دیگر انجام نمی‌شود و داده‌ها از شهرها به نزدیک‌ترین مرکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی می‌رود. در آنجا اگر CDN یا مرکز تحویل داده‌ای از آن سرور قرار داشته باشد، داده‌های پرحجم از آنجا خوانده و داده‌های دیگر از سرور اصلی برداشته می‌شوند. در صورت نداشتن CDN، اطلاعات از مرکز داده بازمی‌گردد و از طریق مرکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی به کاربر داده می‌شود.

بدین ترتیب، تأخیر (ping یا latancy) ارتباط در شبکه ملی اطلاعات بسیار کمتر از این عدد در حالت عادی برای سرورهای داخلی خواهد بود و در برخی موارد، این تأخیر یک دهم می‌شود.

دسترسی به اینترنت قطع خواهد شد؟

با افتتاح شبکه ملی اطلاعات هنوز اینترنت در کشور وجود دارد و کاربران به‌راحتی می‌توانند به این شبکه دسترسی داشته باشند. این برخلاف شایعاتی است که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را به‌عنوان پایان عمر شبکه جهانی اینترنت در ایران می‌دانستند. با افتتاح شبکه ملی اطلاعات حتی می‌توان با کش کردن (ذخیره‌سازی) داده‌های پرکاربرد و پرحجم شبکه جهانی اینترنت مانند ویدیو‌ها، عکس‌های پرحجم یا موسیقی‌ها در مراکز داده در داخل کشور، سرعت دست‌یابی اینترنت را نیز به‌طور چشم‌گیری افزایش داد.

نقش بزرگ مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی

مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی (iXP-ها) نقش بزرگی در کیفیت و سرعت شبکه‌ی ملی اطلاعات دارند. این مراکز راه رسیدن به داده‌ها را کوتاه و انتقال داده در کشور را غیر متمرکز کرده‌اند. بدین ترتیب سرعت و کیفیت دسترسی به اطلاعات داخلی در سراسر کشور  با راه‌اندازی و افزایش این مراکز بیشتر می‌شود. این مراکز تاکنون در تهران، شیراز، تبریز، مشهد و قم راه‌اندازی شده‌اند و به‌زودی شاهد افتتاح مراکز تبادل ترافیک در شهرهای اهواز و اصفهان خواهیم بود.

مراکز تحویل داده چه تأثیری دارند؟

ارائه‌دهندگان محتوا در دنیا برای خدمت‌رسانی بهتر به کاربرانشان، اقدام به نزدیک کردن سرورهای خود به کاربران در نقاط مختلف دنیا می‌کنند. یکی از راه‌های نزدیک سازی سرورها، راه‌اندازی مراکز تحویل داده یا همان CDN-ها است. ارائه‌دهندگان محتوا همچون گوگل، فیس‌بوک، شرکت‌های بازی‌سازی، شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های پیام‌‌رسان، آنتی‌ویروس‌ها و سرویس‌های اشتراک ویدیو و فایل برای ارائه خدمات با کیفیت و سرعت بالا و همچنین خدمات ارزان‌تر، نسخه‌ای از داده‌ها و فایل‌های پرکاربرد و حجیم خود را در مراکز تحویل داده محلی قرار می‌دهند. این CDN-ها می‌تواند به‌صورت منطقه‌ای، کشوری یا حتی محلی باشد.

بدین ترتیب علاوه بر ارائه‌دهندگان محتوای خارجی، تولیدکنندگان و ارائه‌کنندگان محتوا در داخل کشور نیز می‌توانند نسخه‌ای از داده‌های خود را در کنار مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی (iXP-های ملی) قرار دهند تا کیفیت و سرعت دسترسی کاربران به خدمات آن‌ها در سراسر کشور یکسان باشد.

مراکز داده داخلی

مراکز داده داخلی یکی از نقش‌های مهم و اساسی را در شبکه ملی اطلاعات بازی می‌کنند. تاکنون حدود ۷۵ درصد از ترافیک مصرفی کشور از سایت‌های داخلی به داخل کشور آمده است و باید منتظر بود تا ۲۵ درصد دیگر ترافیک سایت‌های داخلی نیز به مراکز داده ایرانی ورود پیدا کند.

نکته‌ی مهم دیگر، به‌روزرسانی مراکز داده داخلی از لحاظ سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و شبکه‌ای است که باید مراکز داده داخلی به این موارد توجه داشته باشند. البته هم‌اکنون در کشور مراکز داده ابری نیز افتتاح شده است و برخی از تولیدکنندگان محتوا از آن‌ها استفاده می‌کنند.

نقش تولیدکنندگان محتوا

تولیدکنندگان محتوای داخلی می‌توانند تغییرات ایجادشده توسط شبکه‌ی ملی اطلاعات را ملموس‌تر کنند. تولیدکنندگان محتوا علاوه بر انتخاب مراکز داده‌ی داخلی، باید محتواهای خود را با کیفیت بیشتر به کاربران ارائه دهند. این کیفیت هم باید در محتواهای متنی و تصویری دیده شود و هم در محتویات ویدیویی که یکی از ضعف‌های تولیدکنندگان محتوای فارسی است.

البته راه‌اندازی CDN محلی، ارائه خدمات ابری، به‌روز نگه‌داشتن نرم‌افزارها و اپلیکیشین‌ها و برآورد مناسب زیرساخت‌ها بر اساس تعداد کاربران، مواردی هستند که باید تولیدکنندگان محتوا به‌ویژه مدیران وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها به آن دقت کنند.

قیمت و تعرفه شبکه ملی اطلاعات

بر اساس مصوبه‌ی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، تبادل ترافیک در شبکه‌ ملی اطلاعات با قیمت نصف اینترنت محاسبه می‌شود. این تغییر قیمت از زمان افتتاح فاز دوم از سه فاز شبکه‌ ملی اطلاعات در دهه فجر ۱۳۹۵ انجام خواهد شد.

بدین ترتیب شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت در ایران، ترافیک پهنای باند داخلی را از ترافیک پهنای باند خارجی تفکیک خواهند کرد و آن‌ها را با قیمت‌های متفاوت ارائه خواهند داد.